Ngành hậu cần kho lạnh của Việt Nam được dự báo sẽ đạt 295 triệu đô la Mỹ vào năm 2025, với tốc độ tăng trưởng 12 điểm phần trăm hàng năm theo Cushman & Wakefield. Mặc dù có tốc độ tăng trưởng nhanh nhưng lĩnh vực kho lạnh vẫn còn xa mới đạt được tiềm năng đầy đủ. Việt Nam chỉ có 48 kho lạnh với sức chứa khoảng 700.000 pallet tính đến tháng 5/2021. Chỉ 8,2% nhà sản xuất thực phẩm trong nước sử dụng hệ thống dây chuyền lạnh, trong khi nhà sản xuất xuất khẩu chiếm 66,7% vào năm 2020.

Kho lạnh là gì?

Tại Việt Nam, lĩnh vực kinh doanh kho lạnh còn khá mới mẻ và đang phát triển. Kho lạnh, một phần của chuỗi lạnh, là một loại cơ sở được xây dựng với các điều kiện khí hậu chính xác và bảo trì bổ sung để giữ an toàn cho các mặt hàng ở nhiệt độ thấp phù hợp. Điều đó có nghĩa là kho lạnh cần có nguồn điện ổn định để hàng hóa không bị hư hỏng.

Các loại kho lạnh chính bao gồm kho đông, kho lạnh và kho mát, có các dải nhiệt độ khác nhau:

Nguồn: Cushman & Wakefield

Hàng hóa dễ hư hỏng ở nhiệt độ phòng bình thường và cần bảo quản lạnh là thực phẩm, đồ uống, dược phẩm, hóa chất, thực vật và hoa,... Những người thuê kho lạnh thường là các công ty hậu cần bên thứ ba, chuyên gia hậu cần kho lạnh hoặc chuỗi siêu thị.

Về hoạt động, kho lạnh thương mại và kho lạnh tự vận hành là hai nhánh chính tại Việt Nam. Về vị trí, các kho lạnh thường tập trung thành cụm gần các khu công nghiệp, sông ngòi và cảng biển. Công nghiệp ở Nam Bộ phát triển hơn do sự mở rộng của ngành ngư nghiệp và nông nghiệp.

Do gần Thành phố Hồ Chí Minh và kết nối chặt chẽ với dây chuyền sản xuất nông nghiệp của Đồng bằng sông Cửu Long, tỉnh Long An có một phần đáng kể nguồn cung cấp kho lạnh của cả nước. Trong khi đó, khu vực phía Bắc cũng đã nâng công suất từ 26.750 pallet năm 2015 lên 71.750 pallet năm 2018.

Những cơ hội

Lĩnh vực kho lạnh tại Việt Nam trong hai năm qua đã đạt được sức hút mạnh mẽ nhờ các đơn đặt hàng xuất nhập khẩu thuốc và vắc xin. Ngay cả sau khi đại dịch kết thúc, tốc độ tăng trưởng này sẽ tiếp tục được duy trì nhờ sự ra đời của các phương pháp điều trị mới và dược phẩm tiên tiến.  

Sự mở rộng nhanh chóng của thương mại điện tử và giao đồ ăn đang có ảnh hưởng đáng kể đến thị trường kho lạnh. Theo phân tích e-Conomy của Google và Temasek, lĩnh vực thương mại điện tử sẽ đạt 15 tỷ USD vào năm 2025.

Hơn nữa, tầng lớp trung lưu ngày càng tăng với việc gia tăng mức thu nhập và chi tiêu giúp cung cấp cho những khách hàng này khả năng tiếp cận nhiều hơn với thực phẩm hữu cơ tươi chất lượng cao. Với các hiệp định thương mại và vận chuyển xuất khẩu được cải thiện, nhu cầu toàn cầu đối với thủy sản Việt Nam dự kiến sẽ tăng trong những năm tới. Hiệp định Thương mại Tự do EU-Việt Nam (EVFTA) cũng góp phần vào việc mở rộng vì EU là nhà nhập khẩu thủy sản lớn của Việt Nam (23%). Do đó, nhu cầu về kho lạnh ngày càng tăng đang thúc đẩy xu hướng đầu tư trên thị trường.

Phát triển cơ sở hạ tầng, đặc biệt là phát triển các trung tâm hậu cần chuyên biệt và kết nối đa phương thức, là điều cần thiết để thúc đẩy chuỗi cung ứng lạnh trong trung và dài hạn. Các dự án như đường Vành đai 3 và 4, đường cao tốc đến Cửa khẩu Mộc Bài và dự án Cảng Cái Mép, Sân bay Quốc tế Long Thành và Thành phố Cảng Hiệp Phước, sẽ thúc đẩy sự phát triển của ngành trong những năm tới của Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam (SKER).

Ngoài ra, việc xây dựng đường cao tốc Vân Đồn – Móng Cái tại Quảng Ninh sẽ kết nối đường cao tốc Hà Nội – Hải Phòng, Hải Phòng – Hạ Long và Hạ Long – Vân Đồn, được kỳ vọng sẽ giảm thời gian và chi phí vận tải, đồng thời tăng cường dây chuyền lạnh cho Vùng kinh tế trọng điểm phía Bắc (NKER).

Việc thiếu kho lạnh là cơ hội cho lĩnh vực kho lạnh. Trong khi nhu cầu cao, thì chỉ có một số doanh nghiệp đầu tư vào phân khúc này và không đơn vị nào có thể cung cấp đầy đủ dịch vụ kho lạnh. Chỉ 14% kho lạnh là của các công ty logistics và phần còn lại được nắm giữ bởi các thành viên của Hiệp hội Doanh nghiệp Logistics Việt Nam, chẳng hạn như Transimex, Gemadept và Tân Cảng Sài Gòn. Nguồn cung kho lạnh dồi dào hơn ở miền Nam do nhu cầu ở đó cao hơn, trong khi 60% thị phần nằm trong tay các nhà đầu tư nước ngoài.

Những thách thức

Mặc dù nhu cầu cao, các nhà đầu tư vẫn do dự khi tham gia vào lĩnh vực này do một số thách thức. Một trong những nguyên nhân chính của việc thiếu hụt nguồn cung là chi phí đầu tư ban đầu để xây dựng và duy trì kho lạnh. Việc xây dựng đòi hỏi thiết bị đặc biệt, kiểm tra liên tục và sử dụng nhiều điện hơn nhiều so với các cơ sở hậu cần khác. Một số kho lạnh có chi phí xây dựng cao gấp hai đến ba lần so với kho thông thường.

Ngoài ra, thời gian xây dựng thường dài hơn – từ 6 tháng đến 1 năm, thời hạn thuê thường kéo dài từ 15 năm đến 20 năm khiến nguồn cung càng khan hiếm.

Chính vì vậy, dù có lợi ích lâu dài nhưng các doanh nghiệp nếu không có nguồn tài chính vững mạnh sẽ ngần ngại xây dựng và vận hành kho lạnh. Tại Việt Nam, một số tập đoàn lớn đầu tư vào hệ thống lưu trữ của họ, nhưng các công ty vừa và nhỏ phụ thuộc vào thị trường cho thuê quá đông đúc.

Hơn nữa, quản lý kho đối với các ngành đặc thù như nông nghiệp là một thách thức khiến các nhà đầu tư ngần ngại đầu tư kho lạnh. Mặc dù kho lạnh giải quyết được vấn đề lưu trữ, bảo quản và duy trì chất lượng nông sản nhưng tính thời vụ của những sản phẩm này là một mối quan tâm đáng kể đối với những người vận hành kho lạnh. Đối phó với nhu cầu theo mùa là một vấn đề mà các nhà khai thác phải giải quyết để đạt được hiệu quả tối ưu và tối đa hóa việc sử dụng không gian có sẵn với các chức năng hiệu quả.

Chiến lược gia nhập

Các nhà đầu tư muốn tham gia vào ngành này có thể tham gia theo nhiều cách khác nhau bao gồm thông qua các dự án đầu tư mới hoặc mua bán và sáp nhập (M&A). Các nhà đầu tư tham gia thị trường sớm có thể hưởng lợi từ lợi nhuận vốn cao hơn.

Giá thuê cao là động lực mạnh cho các nhà đầu tư ngay cả khi chi phí lắp đặt vật liệu cách nhiệt và máy móc đang làm tăng chi phí đầu tư thiết bị kho lạnh. Để hưởng lợi từ chênh lệch chi phí thuê, các nhà đầu tư và chủ sở hữu tài sản có thể xem xét chuyển đổi nhà kho thông thường thành kho lạnh.

Những ý chính

So với các thị trường phát triển trong khu vực, kho lạnh tại Việt Nam còn khá mới mẻ và rời rạc. Tuy nhiên, do nhu cầu về kho lạnh ngày càng tăng, đầu tư vào các cơ sở lạnh đã bắt đầu bùng nổ trong những năm gần đây và xu hướng này dự kiến sẽ tiếp tục trong những năm tới. Các nhà đầu tư thông minh nên nắm bắt cơ hội tham gia vào lĩnh vực này để kiếm lợi từ thị trường tiềm năng cao này.

Nguồn: Vietnam Briefing